Θέατρο Σκιών “Ο μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι”

Η ιστορία του Θεάτρου Σκιών

Η ιστορία του Θεάτρου Σκιών χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι ερευνητές του πιθανολογούν πως αναπτύχθηκε ως τέχνη το 11 με 12ο αι. μ.Χ. στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας (Ινδία, Ιάβα, Κεϋλάνη, Καμπότζη, Ταϋλάνδη). Στις χώρες αυτές η σκιά είχε θρησκευτική σημασία καθώς ήταν στενά συνδεδεμένη με το βασίλειο των νεκρών. Έτσι, οι πρώτες φιγούρες φτιάχτηκαν ως μια προσπάθεια των ανθρώπων να επικοινωνήσουν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα που δε βρίσκονταν πια στη ζωή. Ήταν κατασκευασμένες από δέρμα και παρίσταναν μορφές με μεγάλα χέρια, παραμορφωμένο πρόσωπο και μυτερή μύτη σα ράμφος για να συμβολίζουν τις ψυχές των ανθρώπων, αλλά και θεούς, δαίμονες, ήρωες, πολεμιστές, πρίγκιπες και χωριάτες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι περισσότεροι θεατές παρακολουθούσαν την παράσταση από το πίσω μέρος του πανιού, δηλαδή εκεί που ο παρουσιαστής με τους βοηθούς του κινούσαν τις φιγούρες.

Σημαντικός σταθμός της διαδρομής του Θεάτρου Σκιών ήταν η γειτονική μας Τουρκία, το 16ο αιώνα. Στο τούρκικο Θέατρο Σκιών πρωταγωνιστές ήταν ο Καραγκιόζης με το Χατζηαβάτη και οι φιγούρες, που ήταν φτιαγμένες από επεξεργασμένο δέρμα καμήλας, προβάλλονταν με το φως των κεριών. Η γλώσσα που χρησιμοποιούνταν ήταν χυδαία καθώς περιείχε πολλές βωμολοχίες και χοντροκομμένα αστεία. Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν έβλεπαν παραστάσεις άντρες και γυναίκες μαζί.
Το ελληνικό θέατρο σκιών-Καραγκιόζης

Οι Έλληνες γνώρισαν το Θέατρο Σκιών κατά την επαφή τους με Τούρκους την περίοδο της Τουρκοκρατίας, καθώς εκείνη την περίοδο παιζόταν στη σκλαβωμένη Ελλάδα τούρκικος Καραγκιόζης ως μέσο ψυχαγωγίας των Τούρκων.

Οι πρώτες παραστάσεις από Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες πραγματοποιήθηκαν αρκετά χρόνια μετά την απελευθέρωση και βασίζονταν στα τούρκικα πρότυπα. Σε αυτές υπήρχαν άσεμνες σκηνές και αισχρά λόγια που προκάλεσαν την αντίδραση της ‘καλής κοινωνίας’ και οδήγησαν την αστυνομία σε διώξεις των καραγκιοζοπαιχτών.

Ιδρυτής του ελληνικού Θεάτρου Σκιών θεωρείται ο Βραχάλης ή Μπραχάλης, ο οποίος είχε καταγωγή από την Καλαμάτα, αλλά ζούσε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1960 εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Πειραιά όπου και έστησε σε ένα καφενείο το πρώτο ελληνικό Θέατρο Σκιών και έπαιζε τις παραστάσεις του σε μια πολύ μικρή οθόνη. Με τη μορφή αυτή το θέαμα παρέμεινε τις επόμενες δεκαετίες με ιδιαίτερη ανάπτυξη στις επαρχιακές πόλεις.

Ο καραγκιοζοπαίχτης που έδωσε ελληνικό χαρακτήρα στο Θέατρο Σκιών, το 1890, ήταν ο πατρινός ψάλτης Δημήτριος Σαρδούνης που έμεινε γνωστός ως Μίμαρος εξαιτίας της ικανότητάς του στη μίμηση φωνών. Ο Μίμαρος έδωσε στον Καραγκιόζη την ελληνική μορφή του τροποποιώντας τα θέματα, τους διαλόγους αλλά και την τεχνική του. Απάλλαξε το θέαμα από το χυδαίο του περιεχόμενο, δημιούργησε ιστορικά και ηρωικά έργα που ήταν εμπνευσμένα από την ελληνική επανάσταση αλλά και κωμικά που σατίριζαν τα νέα επαγγέλματα της εποχής. Ακόμα μεγάλωσε το μήκος της σκηνής και έφτιαξε νέα σκηνικά (βουνά, δέντρα, σπηλιά, καράβι, φάρο), τοποθέτησε στη σκηνή την παράγκα και το σεράι και χρησιμοποίησε κλέφτικα και λαϊκά τραγούδια στις παραστάσεις του. Τέλος, δημιούργησε νέες σκαλιστές φιγούρες από χαρτόνι, όπως του σιορ-Διονύσιου, του Βεληγκέκα και τον Κολλητήρη. Με τις αλλαγές αυτές το θέαμα απέκτησε ελληνικό χαρακτήρα και μετατράπηκε σε ένα οικογενειακό και δημοφιλές θέατρο σύμφωνο με τα κοινωνικά ήθη της εποχής.

Η προσφορά του Καραγκιόζη εκείνη την περίοδο ήταν πολύ μεγάλη, καθώς δεν είχαν ακόμα αναπτυχθεί τα άλλα θεάματα (θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση κ.ά.). Ο Καραγκιόζης με τα αστεία του μπόρεσε να διασκεδάσει τους Έλληνες που είχαν να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες κοινωνικές συνθήκες της εποχής (πόλεμοι, φτώχεια, κλπ.). Παράλληλα, μέσα από τα ιστορικά έργα δίδαξε την ιστορία στους Έλληνες που δεν είχαν τη δυνατότητα να πάνε στο σχολείο και τόνωσε το πατριωτικό τους αίσθημα.

Ο πόλεμος του 1940 και η Κατοχή που ακολούθησε επηρέασε αρνητικά το Θέατρο Σκιών και το είδος άρχισε να παρακμάζει. Δεκαετίες αργότερα ο κόσμος στράφηκε σε νέα θεάματα που είχαν πλέον επικρατήσει, όπως ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το θέατρο κλπ. Στην προσπάθειά του να επιβιώσει, το Θέατρο Σκιών αξιοποίησε πολλά από αυτά και εκμεταλλεύτηκε τις νέες τεχνολογίες με τους καραγκιοζοπαίχτες να ετοιμάζουν παραστάσεις για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση και να χρησιμοποιούν ηθοποιούς για να ζωντανέψουν το ρόλο των φιγούρων στο χώρο του θεάτρου.

Στις μέρες μας, παρά την κυριαρχία θεαμάτων και των μέσων που υπερισχύουν με τη δύναμη της εικόνας (τηλεόραση, κινηματογράφος, ηλεκτρονικά παιχνίδια κλπ.), ο Καραγκιόζης εξακολουθεί να έχει σημαντική θέση στις καρδιές των μικρών του φίλων και να τους δίνει ξεχωριστή χαρά. Παράλληλα ο γνώριμος ήχος του Καραγκιόζη ξυπνάει νοσταλγικά τις μνήμες των μεγαλύτερων που δε χάνουν την ευκαιρία να συνοδέψουν με χαρά τα παιδιά τους για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις του.”
Γιώργος Μπεκιάρης (Δάσκαλος – εμψυχωτής/ερευνητής του Θεάτρου Σκιών)

Ο δικός μας Καραγκιοζοπαίκτης

Ο Αντώνης Βαγενάς είναι 17 ετών, μαθητής του Μουσικού σχολείου Βόλου και έχει αποφασίσει εδώ και χρόνια ποιον «δρόμο» θα ακολουθήσει στην ζωή του. Η μουσική κυλάει στο αίμα του. Εκφράζεται, ζει και αναπνέει μέσα από αυτή. Παίζει ήδη 20 όργανα περίπου και συνθέτει ο ίδιος τις μουσικές για τις παραστάσεις Καραγκιόζη που ανεβάζει.

Ο ίδιος έδειξε από πολύ μικρός ότι είναι ένα ξεχωριστό παιδί. Αγάπησε το θέατρο σκιών από την ηλικία των 3 ετών, όταν του πήρε η γιαγιά του τα πρώτα DVD με έργα του Καραγκιόζη. Θυμάται ότι τα είδε όλα χωρίς διάλειμμα, το ένα μετά το άλλο, και με φιγούρες που του χάρισε η οικογένειά του έπαιζε πάνω στον καναπέ, δίνοντας κίνηση και φωνή στους αγαπημένους του ήρωες. Σε ηλικία 8 ετών πήγε για πρώτη φορά στο Εργαστήρι Θεάτρου Σκιών του Λυκείου Ελληνίδων Βόλου και γνώρισε τον αείμνηστο Παναγιώτη Φιλιππίδη, έναν από τους καλύτερους καραγκιοζοπαίχτες της Μαγνησίας. Άρχισε να συμμετέχει στις παραστάσεις ως βοηθός του και λίγο αργότερα παρακολούθησε μαθήματα στο εργαστήρι κατασκευής φιγούρων που λειτουργούσε κάθε Σάββατο. Το ταλέντο του Αντώνη εξελίχθηκε τόσο γρήγορα που δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να αντιστραφούν οι ρόλοι. Λίγο καιρό πριν φύγει από την ζωή, ο Παναγιώτης Φιλιππίδης ανέλαβε εκείνος καθήκοντα «βοηθού», σε μια από τις παραστάσεις του μαθητή του. «Θα έρθω εγώ να σε βοηθήσω, μην αγχώνεσαι», είπε στον Αντώνη και του έδωσε μια συμβουλή που δεν ξεχνάει ποτέ: «Να μην εγκαταλείψει το σχολείο για κανένα λόγο».

Από το 2019 μέχρι σήμερα ο Αντώνης Βαγενάς έχει ανεβάσει 20 παραστάσεις στο Μουσικό σχολείο, σε εκδηλώσεις Συλλόγων και σε χωριά. Όλες οι φιγούρες που χρησιμοποιεί είναι κατασκευασμένες από τον ίδιο, όπως δικές του είναι και οι μουσικές που «ντύνουν» τις παραστάσεις. Τα κάνει όλα μόνος του, επιβεβαιώνοντας όσους κάνουν λόγο για ένα παιδί-«θαύμα». Παίζει όλα τα κρουστά μουσικά όργανα, όπως επίσης γκάϊντα, λαούτο, κιθάρα, μπουζούκι, ζουρνά, κλαρίνο και …λίγο βιολί.

Ο Αντώνης Βαγενάς έχει αποσπάσει το 2ο βραβείο, στην κατηγορία της παραδοσιακής μουσικής, στον 7ο πανελλήνιο διαγωνισμό μουσικής 2022 του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος. Σε ηλικία 15 ετών, έπαιξε με το λαούτο δύο ηπειρώτικα τραγούδια και εντυπωσίασε τους κριτές με την ερμηνεία και την δεξιοτεχνία του.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ώρα προσέλευσης: 8:30μμ
Έναρξη: 9:00μμ
Γενική Είσοδος: 6,00€

Στην αυλή της Εστίας λειτουργεί χώρος καφετέριας και εστίασης.
Τοποθεσία: Estia Pelion, Πορταριά